نقش
رسانه ها در
جهانی سازی
نئولیبرالی
ناهید
جعفرپور
اخیرا
کتابی جامع و
تحقیقی به نام
" ساختار
اجتماعی
جهانی سازی .
اقتصاد ، محیط
زیست ، جامعه "
به تحریر برند
هام پروفسور
علوم سیاسی
دانشگاه
ترییر آلمان
منتشر گردیده
است. در این
کتاب بخصوص در
باره نهاد های
مهم اقتصادی
در سطوح بین
المللی و
همچنین نقش
رسانه های مهم
جهان در تاثیر
گذاری بر ضمیر
ناخودآگاه
افکار عمومی
جهان تحقیقات
جامعی صورت
پذیرفته است.
در اینجا تلاش
می شود به بخش
های کوچکی از
این کتاب بخصوص
بخش رسانه ها
اشاره گردد.
"در
حال حاضر بخش
بزرگی از بازارجهانی
خبری از سوی
تعداد قلیلی
از آژانس های
خبری جهان کنترل
می گردند:
آسوشیدت پرس
آمریکا،
رویتر
بریتانیا،
آگنس فرانس
پرس فرانسه ،
ایتار تاس
روسیه
روزنامه ای که
جدیدا خصوصی
شده ، بنگاه
خبری
آمریکائی " او
پی ای" که در
سال 1992 به خانواده
پادشاهی
عربستان سعودی
فروخته شد و
امروز از سوی
یک آژانس خبری
تصویری
عربستان
سعودی که دفتر
مرکزی اش در
لندن است
رهبری می شود.
مرکز
سقل فعالیت
های خبری آژانس
خبری رویتر
مسائل
اقتصادی و اطلاعات
بازار جهانی بورس
است. ایستگاه
خبری تصویری "
سی ان ان "
آمریکائی، اولین
ایستگاه خبری
تصویری جهان است.
همچنین به
ردیف این
رسانه های مهم
خبری کنترل
کننده
اخبارجهان "
اینتر پرس
سرویس" که عمدتا
بر روی اخبار
جهان سوم
متمرکز است
اضافه می
گردد.
روز به روز در سرتاسرجهان تمرکز یافته گی و تجاری شدن رسانه ها سرعت می گیرد. این مسئله از این بابت برای ما قابل اهمیت است که بدانیم چگونه اخبار سیاسی جهان از سوی تعداد قلیلی ازآژانس های خبری در جهان کنترل و یا فیلتر گذاری می گردند. از میان رسانه های خبری نامبرده ،چهار آژانس خبری بزرگ روزانه در حدود 30 میلیون کلمه را بخورد افکار عمومی جهان می دهند. از این تعداد کلمه نیمی را تنهایک آژانس خبری بزرگ آمریکائی کنترل می نماید. در مقایسه با این چهار آژانس بزرگ خبری ، رویتر و آژانس خبری آلمان از اهمیت کمتری برخوردارند. همچنین در مقایسه با این چهار آژانس بزرگ، آژانس های خبری ملی : ایتالیا، اسپانیا ، یوگسلاوی و همچنین اینتر پرس روم در حدود یک میلیون کلمه در روز پخش می نمایند. آژانس های خبری کشور های در حال توسعه در جدول این آژانس های خبری قدرتمند جهان در رده های پائینی قرار گرفته اند: چون آژانس خبری پان آفریقا که روزانه در حدود 2000 کلمه را پخش می نماید.
آژانس
خبری آسوشیدت
پرس بعنوان
رهبر بازار
جهانی خبری در
442 کشور مختلف
پایگاه خبری
دایر دارد و در
حدود 3700
خبرنگار در
شبانه روز به
تهیه اخبار و گزارش
برای این
آژانس می
پردازند. بخش
اعظم مشتریان
این آژانس
خبری سرمایه
داران غربی می
باشند. در
حدود 82%
دستگاه های تلویزیون
و 75% دستگاه های
رادیوی جهان
در آمریکا و
اروپا قرار
دارند. در
حدود 70%
روزنامه های
خبری روزانه
در همین دو منطقه
بیرون می
آیند. فروش
اخبار به
کشورهای در
حال توسعه بخش
کوچکی از
وظایف این
آژانس های
خبری مهم جهان
است. از این رو
معیار های
فرهنگی و ارزشی
سایرکشورهای
دیگر مناطق
جهان آنچنان
رلی برای این
آژانس های
خبری بازی نمی
کند. در واقع
به وقایع
تمامی جهان از
نگاه آمریکائی
و معیار های
ارزشی
آمریکائی
نگریسته می
شود.
آمریکا
ادعا می کند
که آزاد ترین
رسانه های جهان
را دارد. در
واقعیت هم نقش
مثلا واشنگتن
پست در افشای
"رسوائی
واترگیت"
بسیار مهم
بود. اما در
حال حاضر تعجب
آور این است
که چرا رسانه
ها در باره
سیاست های
ویران گر دولت
بوش ورسوائی
های بیشمار
این دوران هیچگونه
نقد و انتقاد
و روشنگری در
میان افکارعمومی
حداقل
آمریکائی نمی
نمایند و سکوت
اختیار نموده
اند؟
تقلب
انتخاباتی
نوامبر 2000 ماه
های طولانی با
سکوت نشریات
مهم غربی
روبرو شد.
سئوالات
بیشمار در
باره 11
سپتامبر 2001 از
سوی این رسانه
ها بیجواب
ماند. 1
به
مدارک سری که
در ماه مه 2005 در
باره "
یادداشتی " که از
سوی تایمز
لندن علنی گشت
پاسخی داده
نمیشود و عمدا
روی آن مدارک
سرپوش نهاده
می شود: در این
مدارک سری که در
تابستان 2002
نوشته شده،
مطابق با
استراتژی
دولت بلیر در
باره جنگ عراق
و چگونگی
قانونی کردن
این جنگ برای
مردم
بریتانیا و
مردم جهان
برنامه هائی سری
طرح ریزی شده
است. همچنین
روزنامه های
معروف آلمانی
چون اشپیگل و
دویچه
سایتونگ هم در
این باره سکوت
اختیار
نمودند و برای
رابطه ای
دوستانه با
دولت بوش به
تبلیغات
پرداختند.
در
یک تحقیق جامع
از سوی
دانشگاه
زوناما استیت
کالیفرنیا از
سوی گروهی از
دانشمندان
نتیجه گیری شده
است که چه
کسانی ( 118 نفر) در
شورای اصلی 10
کنسرن رسانه
ای آمریکا
نشسته اند و
چگونه این
شورا در
انتخابات
ریاست جمهوری
و مسائل مهم
دیگر دولت بوش
نقشی اساسی در
تغییر افکارعمومی
در جهت جلب
آنان بازی می
نمایند. 2
روبرت
مک شسنی در یک
تحقیق جامع با
نام ( کنسرن های
رسانه ای و
تهدید
دمکراسی)3 ،
آورده است که
چگونه قانون
دستگاه
ارتباط جمعی
وضع شده در
سال 1996 از سوی
کنسرن های
رسانه ای و در
جهت منافع
آنان بدون
دانستن نظر
افکار عمومی
نوشته شد و به
اجرا درآمد.
هر
دو حزب بزرگ
آمریکا رابطه
بسیار محکمی
با این رسانه
های خبری
قدرتمند
دارند و
گردانندگان
این رسانه ها
اغلب به
سازمان مخوف
واشنگتن
کاپیتال هیل وصل
می باشند.
نزدیک به دو
جین کنسرن
بزرگ کار تبلیغات
برای سایر
کنسرن های
جهان را بعهده
داشته و از
این راه
انباشت
سرمایه می
نمایند. کار
مهم این کنسرن
های رسانه ای
سیاست زدائی
افکار عمومی و
بی علاقه
نمودن آنها به
درک تم های
سیاسی است.
بازار رسانه
ای آمریکائی و
جهانی در واقع
مشخصات یک
کارتل را
دارند. هر چه
بیشتر رسانه
ها به سوی
تبلیغات
کشیده شدند به
همان اندازه
هم قدرت های
ضد دمکراتیک
درونشان رشد
نمود.
کنچی
اوماک
، کسی که
استراتژی
شرکت های رسانه
ای ژاپنی را
تعیین می کند
اعتقاد دارد
که تمدن مادی
و ابزاری روح
و روان نسل
جوان اروپا ،
شمال آمریکا و
ژاپن را احاطه
کرده است و از
این رو این
نسل را محکوم
می کند و می
گوید که آنها
همه در رابطه
با آموزش ،
درآمد ، نوع
زندگی ،
رفتاراوقات
فراقت،اهداف و آرزو
ها شیبه به هم
می باشند.
بطوری که فکر
می کنی همه
شهروندان
شهرجادوئی هستند.
لوتز
سوندورف
دانشمند
جامعه شناس، تحقیقاتش
درست بمانند
تحقیقات اوه
مائس که در
سال 1985 در
نیویورک با
نام " تراید
پایور" منتشر
شد ، چنین به
نتیجه می رسد:"
ریشه
های عمیق
اختلافات
فرهنگی
درمنطقه
اروپا
و آمریکای
شمالی باوجود
تفاوت هائی در
احساس به
زندگی و نوع
زندگی نسل
جوان این
کشورها خیلی
کمتراز نسل
گذشته این
کشورهاست. (....)
از
این رو صد ها
میلیون
ساکنین این
کشورها با رفتار
و خواسته های
شبیه به هم
برای صنایع
مصرفی بین
المللی
بهترین مخاطب
و بهترین گروه
طرف توجه می
باشند. همچنین
برای مجموعه
رسانه های بین
المللی
تبلیغاتی که
از مدل
آمریکائی
پیروی می کنند
، در حدود 500
ماهواره
تصویری با
پیغام های
مشابه از
میلیارد ها
دستگاه
تلویزیون
کشورهای پبشرفته و
همچنین
سرتاسر جهان
با مردم جهان
رابطه برقرار
می کنند و قصد دارند
از این طریق
جوامع جهان را
برای خواسته های
مشخص به هم
وصل نمایند.5
آنچه
که در اینجا
بعنوان هدف
دراز مدت صنایع
تبلیغاتی
نشان داده می
شود، مدتهای
طولانی است که
از اهداف
"صنایع آگاهی
رسانی" بوده
است: ساخت نظرات
سیاسی بطوری
که این نظرها
از علائق قدرت
های برتر جهان
دنباله روی
نمایند. آنچه
که به موجودیت
این صنایع
وابسته است،
این است که
تلاش می کنند
تا آنجا که
امکان دارد
نامرعی باشند.
چه
اخباری؟
چه اخباری
به طور گسترده
پخش می گردد؟ آژانس
های خبری
رابطه
تنگاتنگ با دولت
ها را رد می
نمایند و
گزارشات و
اخبارشان عمدتا
نسبت به نیاز
ها و حوایج
برگزیده گان
اقتصادی و
سیاسی تعیین
می گردد. آنها بیشتر
اخبارشان بر
حوادث منفرد
متمرکز است و
در واقع
ساختار کار
خبری شان
بسیار
روبنائی است.
از همکاری های
جنوب ـ جنوب
یعنی از همکاری
میان کشورهای
در حال توسعه
به ندرت سخنی
گفته می شود.
در این
سیستم خبر
رسانی وابستگی
به آژانس های
غربی چه به
لحاظ تکنیکی و
چه به لحاظ اقتصادی
و آموزشی
کاملا بالا است
و طبیعتا
دسترسی مردم
کشور های در
حال توسعه به
این اخبار (
همچنین در
کشورهای غربی
)در درجه نخست به
درجه بندی
اجتماعی آنها
وابسته است به
این مفهوم که
انسانها از
اقشار مختلف و
پایگاه های
اجتماعی
متفاوت رده
بندی می شوند
و نسبت به این
رده بندی
اطلاعات در
اختیار آنان
قرار می گیرد. تقسیم
بندی یکطرفه
آژانس های
خبری از طریق
گسترش یکطرفه
رسانه ها روز
بروز شدید تر
می گردد. در
اثر فشار
تبلیغات روز
بروز تم های
اساسی جایگاه
تبلیغی و
جنجال
برانگیز بخود
می گیرند. امروز
بحث داغ باران
شدید است فردا
بحث بیکاری
جوانان و پس
فردا قروض
دولتی و مسئله
پناهندگی و ... و
در این میان
تصادف فلان
تانکر و یا
مسافرت
تفریحی به
فلان کشور. در
واقع کاملا
بیتفاوت است
که در باره چه
تم داغی خبر
ساخته میشود
مهم این است
که در لابلای
این اخبار داغ
تبلیغات
بخوبی انجام
پذیرد. بدین
صورت از دادن
اطلاعات درست
و حسابی و ساخته
شدن طرز تفکر
مستقل در
انسانها
جلوگیری می شود
و آنچیزی در
مغز انسانها
رشد می کند که
به خورد آنان
داده میشود.
حتی
برنامه های
غیر سیاسی و
سرگرم کننده
تلویزیونی در
اینجا نقشی
اساسی بازی می
کنند و در بسیاری
از بخش ها حس و
نگرش واقعیت
گرائی را در
انسانها از
بین می برند و
تنها میل به
مصرف گرائی و
تصورات غیر
واقعی را که
بخورد آنان
داده میشود در
آنان رشد می
دهد. در این
راستا تسلط
آمریکائی بر
جهان خبری از
طریق نقش رهبری
اش در فروش
سریال ها و
برنامه های
سرگرم کننده
از همه مهمتر
فیلم های
سینمائی روز
بروز بیشتر می
شود. همچنین
تصویر ها و
صحنه های از
خشونت های متفاوت
جهان که از
سوی تلویزیون
ها پخش می
گردد در اشاعه
خشونت در
جوامع نقش
مهمی را بازی
می نماید. در
اینجا هم می
بینیم که
چگونه کشور
های اروپائی و
بخصوص کشور
های جهان سوم
در حالیکه
اروپائی ها در
هرحال ازتولیدی
قابل توجه و
مهم
برخوردارند،
درجه وابستگی
شان تا چه
اندازه به
سیستم رسانه
ای آمریکائی بالاست. بخش
قابل ملاحظه
ای از برنامه های
تلویزیونی
مثلا کشور
آلمان
تولیدات سینمائی
آمریکائیست.
در حالیکه در
تلویزیون آمریکا
مثلا تنها 1%
فیلم های
فرانسوی پخش
می گردد.
اکثریت مطلق
فرستندگان
تلویزیونی
آلمانی زبان
فیلم های
سینمائی
آمریکائی را
پخش می
نمایند. 6
از آمار
تعداد
کارمندان
روزنامه های
آمریکائی در 15
سال گذشته در
حدود 2200 نفر
بطور تمام وقت
کم شده اند(
این تعداد
بیکار شده
اند): مثلا شبکه
های خبری ( س ب
اس ـ آ ب اس ـ ان
ب اس )در حدود
یکسوم از
خبرنگاران و
کارمندان خود
را بیکار
نموده اند و
در حدود 50%
نمایندگی های
خود را نسبت
به 20 سال پیش در
خارج از آمریکا
بسته اند.
در بخش
رادیوئی
تعداد
کارمندان
تمام وقت آژانس
های خبری میان
سال های 1994 تا 2001
در حدود 44% تقلیل
یافته است.
همزمان از سوی
کارگزاران
این رادیو ها
باید بخاطر
پیشرفت
الکترونیکی
کار همواره
کارهای
بیشتری
پذیرفته شود.
نتیجه این
سیاست فشار کاری
بیحد به
کارمندان این
رادیو هاست.
این مسئله نه
به این مفهوم
است که
کارمندان در
زیر فشار
اطلاعات دادن
به مردم و
مخاطبین قرار
دارند بلکه
بیشتر به این
لحاظ است که
نقش رسانه ها
روز بروز در
دست کاری
افکار عمومی
شدید تر می
شود و می
بایست با
تغییر اخبار و
رده بندی کردن
اخبار، این
اخبار آن طوری
که آنها می خواهند
به خورد مردم
داده شود که
این خود کار زیاد
بدنبال خواهد
داشت. 7
ایستگاه
های
تلویزیونی
آمریکا برای اینکه
مردم را به
روشن کردن
تکمه
تلویزیون
راغب سازنند از
خشونت و اعمال
حقیرانه و عقب
مانده ،
داستان های
ماجراجویانه
ساخته و بدین
وسیله خشونت را
در بطن جامعه
رواج می دهند .
برای مثال
محققان رسانه
ای آمریکا
تنها در یک
هفته برنامه
تلویزیونی
آمریکا در
حدود 4000 کشته و 600
جنایت خشونت
بار را شمرده
اند. آنچیزی
که در این جا
از اهمیت
فراوان
برخوردار است رابطه
میان حرکت موازی
خشونت گرائی
تلویزیونی و
خشونت گرائی واقعیت
های زندگی
است.
این چنین
خشونت بعنوان
مسئله ای
طبیعی در اجتماع
و عصبیت در حل
مشکلات از
طریق رسانه
های جمعی
تبلیغ می گردد.
در این سیاست
به هیچ وجه
نمی توانیم
رشد آزادی و
روشنگری و
انسانیت را
ببینیم و لمس
کنیم. تنها
چیزی که بطور
برجسته لمس می
شود از بین رفتن
احساس ها و از
بین رفتن
همبستگی و از
بین رفتن
فرهنگ ها است.
کسانی که
بیشتر اوقات
خود را برابر
تصویر این
تلویزیون ها می
گذرانند
همانا کسانی
هستند که در
حاشیه اجتماعات
قرار گرفته
اند، در
تنهائی بسر می
برند، فقیرند
، گوشه گیرند
، پیرند ، بچه
های بی سرپرست
و جوانان
بیکارو نوجوانان
و بچه هائی که
در ایام
روزانه کار
پدر و مادر در
خانه تنهایند
و......
در نتیجه
این سیستم
زیانبار
تصویری
مشکلات زبانی
( صحبت کردن)
کودکانی که در
دوران قبل از
مدرسه قرار
دارند بطوری
غمناک بیشتر
شده است. مثلا
در آلمان در
بخش اختلالات
ارتباطی
کلینیک
دانشگاه شهر
ماینس در حال
حاضر نتیجه
گیری شده است
که استفاده از
برنامه های
تلویزیون در
وجود این
اختلالات در
کودکان و نوجوانان
نقش بسیار
اساسی بازی می
نماید. بطوری
که این برنامه
ها در کودکان
سیستم مقاومت
در مقابل ترس
را آسیب
بخشیده و ضایعات
فراوان در
سیستم عصبی
این دسته از
انساتها به
وجود آورده
است.
افکار
عمومی قابل خرید
روز بروز
بیشتر افکار
عمومی جهان از
سوی آژانس های
خبری و
استراتژی
رسانه
ای دست کاری
میشوند.
شرکت بورسون
ماراشتلر( ب ـ
ام) رهبر
بازار جهانی
در رابطه با
افکار عمومی
قابل خرید و دست
کاری در
واقعیت هاست. این
شرکت در بخش
استراتژی
ارتباطات در
سرتاسر جهان بیش
از 2200 مرکز
تبلیغاتی در 35
کشور را رهبری
می کند و در
سال 1999 در حدود 275
میلیون سود
داشته است.
گردانندگان
این شرکت از
ارتباطات به
عنوان ابزاری
برای قانع
کردن افکار
عمومی
استفاده می کنند
که باعث
موفقیت زیاد
اقتصادی
مشتریان این
شرکت می شود.
این شرکت نقش
مشورتی در
برنامه ها و
تصمیمات
کسانی که احتیاج
به این مشورت
ها دارند و می
توانند مزد این
شرکت را
بپردازند
بازی می
نماید: کنسرن
های بزرگ
مرموز و نیمه
مرموز ،
دیکتاتورها،
رهبران نظامی
و شرکت هائی
که از بعد
وسیع فجایع مسئله
ای کوچک می
خواهند
بسازند و .....از
مشتریان این
شرکت جهانی می
باشند.
بعد از فاجعه
شیمی بوهپال
در سال 1984 که طبق
حدسیات نزدیک
به 2000 نفر جان
خود را از دست
دادند و 20000 نفر
زخمی
گردیدند،
کارکنان این
شرکت و شرکتی
که باعث این
فاجعه شده بود
با هم نشستی
برگزار
نمودند و در
باره طرح یک
استراتژی رسانه
ای برای تغییر
افکار عمومی
به توافقاتی
رسیدند. شرکت "
ب ـ ام" همچنین
شرکت جهانی "
همکاری های
جوی" را تاسیس
نموده است.
شرکتی که یکی
از پرنفوذ
ترین شرکت های
صنعتی بر علیه
سیاست جهانی
جوی ( آب و هوا و
محیط زیست) می
باشد.
مقاومت
اخیرا
جنبش مقاومتی
در مقابل
برتریت
آمریکائی ـ
غربی شکل
گرفته است. دلیل
اول این
مقاومت ها
فرستنده ال
جزیره است که
مستقل از
خاورمیانه
گزارش می دهد
و با وجود
اینکه
آمریکائی ها
تلاش های شدید
می کنند که این
فرستنده را به
سکوت بکشانند
اما کارش را ادامه
می دهد. آژانس
خبری اینتر
پرس سرویس
گزارش می دهد
که دولت های
ونزوئلا و
اروگوئه و
آرژانتین و کوبا
تصمیم گرفته
اند یک
فرستنده صدا و
تصویری تاسیس
کنند که بطور
مستقل در باره
آمریکای
لاتین گزارش
بدهد. یک عضو
جمهوریخواه
آمریکا از این
اقدام به عنوان
اقدامی بر
علیه ایالات
متحده آمریکا
نام برد.
زیر نویس
ها:
1 ـz.B. www.unansweredquestions.org; vgl. همچنینWalter E. Davis:
11
سپتامبر و
دولت بوش .
مدارکی در
باره نظامیگری.؟
در: انهدام
جامعه.
حمله نئولیبرالی
به دمکراسی و
عدالت
اجتماعی.
انتشار از:
Bernd Hamm. Berlin
2004
2 ـ www.projectcensored.org/newsflash/C2006_chap6.pdf
3ـ Robert W. McChesney: Corporate media and the
threat to democracy, 1997
4ـ Amy
Goodman: The Exception to the Rulers. Exposing Oily Politicians, War
Profiteers, and the Media that Love them. New York 2004 (dt. Berlin 2006)
5ـ Lutz
Zündorf
در:چشم
انداز یک
جامعه شناسی
اقتصادی
جهانی . اجتماعی
شدن
اقتصاد
جهانی: در
جابجا شدن
اقتصاد. چشم
انداز های
جامعه شناسی.
انتشار از:
Elmar
Lange. Berlin 1994, S. 154 f.
6ـ Hans-Bredow-Institut (Hg.):
کتاب جیبی
بین المللی
برای رادیو و
تلویزیون
1994/95. Baden-Baden 1994, S. 11
7ـ www.StateOfTheNewsMedia.com, 3.6.2005
* Bernd Hamm:
ساختار
اجتماعی
جهانی سازی.
اقتصاد، محیط
زیست و جامعه:
Kai Homilius
Verlag, Berlin 2006, ISB N 3-89706-603-3, 384 S., geb., 19.90 Euro